Betelgeuse jest bliska swojej śmierci.Gwiazdy żyją.Nie tak jak ludzie,ale w pewnym sensie można powiedzieć,że żyją.Przechodzą przez okres ciąży,formując się z gwiezdnego pyłu,aż pewnego dnia przychodzą na świat - kiedy jądro jest wystarczająco gęste,aby połączyć materię.Ale pewnego dnia również umierają.Gwiazdy mają swój cykl życia.Możliwy koniec życia gwiazdy toSamo Słońce nie wybuchnie w supernowej.
Pewne prostsze zmiany w życiu gwiazdy możemy zauważyć w czasie upływu naszego czasu.W ciągu kilku lat możemy zauważyć zmiany w zachowaniu gwiazdy analizując dane.Ale oczywiście całego życia gwiazdy nie da się zobaczyć w ciągu jednego ludzkiego życia.Gwiazdy żyją miliardy lat.Ich długość życia różni się w zależności od wielkości, ale dla wszystkich jest toniezmierzoną ilość czasu na spokojne ludzkie życie.
Wielkie ciemnienie Betelgezy
Z około 11-krotną masą Słońca, Betelgeuse jest jedną z najjaśniejszych gwiazd na widocznym dla Ziemi niebie - trafia do pierwszej dziesiątki. Ale między końcem 2019 a początkiem 2020 roku zaczęła zmagać się z przyciemnieniem.
Zwróć uwagę na zaciemnienie Betelgezy. Liczby oznaczają miesiące roku. (Credits: ESO/M. Montargès et ai./L. Calçada).
"Między listopadem 2019 r. a marcem 2020 r., Betelgeuse - drugi najbliższy Ziemi czerwony supergigant (około 220 parseków, czyli 724 lata świetlne od nas) - doświadczył historycznego przyciemnienia swojej widzialnej jasności" - donosi praca opublikowana w czasopiśmie Nature w czerwcu 2021 r. Naukowcy nazywają to wydarzenie Wielkim Przyciemnieniem Betelgezy.
Gwiazda przygasła, ponieważ wyrzuciła dużą chmurę pyłu. To normalne, że gwiazdy uwalniają materię, ale Betelgeuse wyrzuciła jej za dużo (wyrzucona materia była wielokrotnie "cięższa" od naszego Księżyca). Ta chmura zakryła to, co widzimy. Dodatkowo jej powierzchnia nieco osłabła, co przyczyniło się do jej przygaszenia. Komórka konwekcyjna (rodzajniezwykle zimny ruch płynów) spowodował, że w atmosferze gwiazdy nastąpił duży spadek temperatury. Gaz, który gwiazda wydaliła w 2019 roku skondensował się w pył. Ściemnienie było tak duże, że można je zauważyć gołym okiem.
Obraz ilustruje zmiany zachodzące w gwieździe. Obraz: NASA, ESA, Elizabeth Wheatley (STScI)
To nie jedyna jego zmiana w ostatnim czasie.2000 lat temu miał bardziej żółtawy blask.Dziś jest już bardziej czerwony, bo zbliża się do końca swojego życia.Ale nie jest tak blisko.
Betelgeuse wraca do zdrowia
W zeszłym 11 NASA powiedziała, że Betelgeuse powoli dochodzi do siebie po eksplozji. Ale nie jest jeszcze w pełni normalna. Praca z nowym badaniem nie została jeszcze opublikowana w żadnym czasopiśmie jest dostępna na repozytorium arXiv w wersji pre-print. Praca czeka na recenzję partnerską.
"Betelgeuse robi teraz bardzo nietypowe rzeczy; jej wnętrze odbija się od ziemi" - powiedziała w komunikacie NASA Andrea Dupree z Harvard-Smithsonian Astrophysics Center.
"Nigdy nie widzieliśmy ogromnego wyrzutu masy z powierzchni gwiazdy" - powiedział Dupree - "To zupełnie nowe zjawisko, które możemy bezpośrednio obserwować i zrozumieć szczegóły powierzchni za pomocą Hubble'a.Obserwujemy ewolucję gwiezdną w czasie rzeczywistym".
Zmiany w zachowaniu Betelgezy przynoszą naukowcom światło na to, jak, bardziej szczegółowo, działa koniec cyklu życia gwiazd jej typu - gwiazd, które przechodzą w supernowe.
Ostatnia supernowa, którą można było zobaczyć gołym okiem z Ziemi, miała miejsce w 1604 r. Niedawna niestabilność Betelgezy wzbudziła nadzieję, że możemy zaobserwować kolejną. Gwiazda znajduje się bardzo blisko Ziemi, a blask jej wybuchu moglibyśmy obserwować przez wiele tygodni. Nie znamy jeszcze dokładnych oznak supernowej, ale najnowsze analizy wykazały, że gwiazda nie jest aż tak bliska wybuchu - może to potrwaćwięcej o 1 milion lat.
Naukowcy będą kontynuować obserwacje chmury wyrzuconej przez Betelgeuse za pomocą Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba, znacznie potężniejszego następcy Hubble'a. Mają nadzieję obserwować pył przez teleskopy w 2023 roku.