Patrzenie na cykady jest jak podróż w czasie. Te rośliny są bardzo starożytne, ale niestety są zagrożone wyginięciem we współczesnym świecie.
Jego szorstki, mocny pień, który wznosi się aż do rozgałęzienia w twarde, palmowe liście wydaje się bardziej pasować do górnej kredy niż do współczesnego świata i można łatwo wyobrazić sobie rogatego dinozaura podchodzącego do rośliny w poszukiwaniu pożywienia.
Cyklady przeszły dramatyczne zmiany w całej swojej historii i być może naszą rolą jest uratowanie ich przed wyginięciem. Mimo że przetrwały kilka masowych wymierań, wiele gatunków tych starożytnych roślin jest zagrożonych zniknięciem z powodu działalności człowieka.
Nie tylko zmieniamy siedliska, w których żyją te odporne rośliny, ale także rośnie handel rzadkimi i zagrożonymi cykadami, który zagraża tym roślinom, nawet po tym, jak kwitły na powierzchni planety przez miliony lat.
Cyklady są nawet starsze od dinozaurów. Około 280 milionów lat temu, w miejscu gdzie obecnie znajduje się dorzecze Parany w Brazylii, wyrosła roślina z twardą, łuskowatą powłoką zewnętrzną.
Paleobotaniści znają tę roślinę jako Iratinia australis najstarsze znane cycadiaceae.
"Te skamieniałości posiadają już wiele cech, które widzimy u obecnych rodzin cykad" - powiedział Mario Coiro z Instytutu Ronina - "aczkolwiek w nieoczekiwanych kombinacjach".
Ten wczesny okres występowania cykad jest częścią paleobotanicznej historii obejmującej rośliny nieznane naszym współczesnym oczom.
Rośliny te przetrwały największe masowe wymieranie wszech czasów, pod koniec okresu permskiego 252 miliony lat temu, po czym rozmnożyły się obok dinozaurów i ssaków w triasie.
Szyszki z nasionami cykad w roślinie z Afryki. Zdjęcie: DeAgostini/Getty Images
Historia cykad
Między 200 a 66 mln lat temu cykady były prawdopodobnie wszędzie i bez wątpienia stanowiły paszę dla wielu dinozaurów. Paleontolodzy spekulują, że dinozaury mogły pomagać w rozprzestrzenianiu się tych roślin, żywiąc się ich owocami, w tym znajdującymi się w nich nasionami.
Podczas karmienia stworzenia te mogły zrzucać zarodki w nowych miejscach, a do ich wzrostu przyczyniały się naturalne nawozy. Ale mimo że są bardzo stare, botanicy stwierdzają, że rośliny te nie przerwały procesu ewolucji.
Badanie z 2011 roku przeprowadzone przez Nathalie Nagalingum z Royal Botanic Garden Sydney wykazało, że cykady zareagowały na zmiany klimatu i szybko ewoluują, aby dostosować się do planety.
Obecnie istnieje około 300 gatunków, ale większość z nich nie jest starsza niż 12 mln lat. To co rzuca się w oczy to zróżnicowanie cykad, które nastąpiło, w czasie, bliższym nam niż zróżnicowanie, które nastąpiło u cykad żyjących w lasach jurajskich.
Cyklady osiągnęły szczyt w mezozoiku, zmniejszając się po masowym wymieraniu, które zniszczyło dinozaury, a następnie powracając ponownie w ciągu ostatnich dwunastu milionów lat, prawdopodobnie w środowiskach tropikalnych, w miejscach o idealnym połączeniu ciepła i opadów.
Nie polegając na dinozaurach, ewolucja cykad przebiegała według szerszych czynników, takich jak klimat, a także zmiany między suchymi i mokrymi porami roku. Ponadto współczesne cykady rosną i żyją w wielu siedliskach i mają wiele form, co pokazuje, jak zmieniały się w czasie.
Ale pomimo długiej historii jako ocalałych, cykady cierpią, aby całkowicie dostosować się do współczesności. Wiele czynników naraża je na ryzyko, a wpływ człowieka był bezpośredni. "Większość gatunków jest zagrożona przez zniszczenie i degradację siedlisk", wyjaśnia Cristina Lopez-Gallego, botanik z Universidad de Antiquia.
"Zagrożenia wynikające z niezrównoważonej działalności człowieka mogą drastycznie zmienić populacje i siedliska w szybkim czasie", powiedział botanik, "co nie może być porównywane z naturalnymi wydarzeniami, których doświadczyły cykady podczas swojej historii ewolucyjnej".
Na szczęście, zauważa Lopez-Gallego, w Afryce, obu Amerykach i Azji podejmowane są inicjatywy mające na celu ocalenie pozostałych cykad. Programy ochrony i badania genów mogą pomóc w zachowaniu i ponownym wprowadzeniu tych gatunków, zanim znikną.
Cykady przetrwały bez nas przez 280 milionów lat, ale być może teraz potrzebują naszej pomocy, aby pozostać na naszej planecie.